Exodus, de vluchtelingencrisis door het oog van de kunstenaar

De actuele vluchtelingencrisis, voortkomend uit oorlogsgeweld in het Midden-Oosten of extreem barre levensomstandigheden in Noord-Afrika, wordt in de media vooral voorgesteld als een politiek en/of economisch probleem. Een algemene reactie is muren optrekken om de mensenstroom tegen te houden. Maar in werkelijkheid gaat het om menselijke problemen gekenmerkt door wanhoop en ellende.  Het is dan ook de kunst die in staat is om de mens emotioneel te raken en gevoel van medemenselijkheid op te roepen. Dat is precies de context van het huidige project Exodus.

Aan dit project werken mee :
De scholen :
De Steinerschool De Es, de!Kunsthumaniora, De Evenaar leerlingen uit 6e lj,, Sint Henricus
eveneens leerlingen uit 6e leerjaar, De Pijl Atheneum,
Kunstenaars en vluchteling kunstenaars :
Maria Luyten,  Diana Filliaert, Lutgard Wittocx, Els Van Loon, Bardyl Martinaj, Maryam Salamat, Jaza Ibrahim, Cornelia Zambila, Diane Bogaerts, Erwin Geeraerts, Ludwig Lemaire, Sanne De Wolf, Hilde Braet, Rudy De Graef, Riet Verhelst, Patricia Beysens, Raed Alobedi, Gerry De Weerdt, Nicole Verhulst,

Verslag Kunstproject Exodus
 
“Exodus, de vluchtelingencrisis door het oog van de kunstenaar” … Exodus, het is een terugkerend verhaal in onze menselijke geschiedenis geworden. Oorspronkelijk wordt Exodus beschreven in de bijbel: de Israëlieten die in Egypte als slaven hadden gewerkt, worden door Mozes naar het beloofde land geleid. Ik heb vanochtend het begin van de tekst eens herlezen –weliswaar op Wikipedia- en interessant is dat de Israëlieten de weg werd gewezen door God in de gedaante van een wolk. Wat dat betreft is de prachtige affiche van de hand van Rudy De Graef heel beeldend: een wolk die tegelijk vaag een boot verbeeldt met vluchtelingen. Het grafisch ontwerp is van Janna Beck.
 
De Exodus is in al zijn aspecten uitgedrukt in deze tentoonstelling die we vandaag afsluiten.
Waarom slaan mensen nu op de vlucht ?
Omwille van oorlogsomstandigheden zoals uitgebeeld in het slagveld op het doek van Diane Bogaerts en de desolate en deels vernielde stad zoals in het kleiwerk van Bardyl Martinaj.
 
En dan trekken mensen weg, op de vlucht, zoals in het werk van Patricia Beysens.
Velen kiezen de weg over zee: dat wordt geëvoceerd door het vlot van Medusalem door de leerlingen van de Steinerschool De Es onder leiding van Ludwig Lemaire, die ook zelf enkele werken brengt over de tocht op de Middellandse Zee. Ook de uit Irak afkomstige kunstenaar Raed Alobedi stelt enkele werken tentoon die refereren naar de boottocht en het menselijk leed.
 
Als men dan al het geluk heeft om aan land te komen, begint de fase van de tentenkampen, hier zeer treffend en interactief uitgewerkt door Cornelia Zambila.
Habiba Boumaaza heeft bijzonder pakkende filmbeelden genomen van vluchtelingenkampen op Lesbos, in Syrië en Calais en leerlingen van het Koninklijk Atheneum Antwerpen hebben er hun teksten bij gemaakt in het project ‘Schipper, mocht ik overvaren ?’.
Ook Nicole Verhulst en de leerlingen van de Vrije lager school Sint Henricus en de Stedelijke basisschool De Evenaar hebben op hun manier die vluchtroute beschreven en verbeeld.
 
Wie zijn die mensen op de vlucht ?
Diana Filiaert heeft portretten van hen gemaakt, hier tentoongesteld onder een muskietennet,  en vraagt zich af wat er nu van hen geworden is. Hilde Braet maakte sprekende portretten van hen. De heimwee die groeit, niet in het minst bij van hun familie afgezonderde jongeren, wordt aandoenlijk weergegeven in de videofilm gemaakt door Hanne Vanhoutte van de!Kunsthumanoria onder begeleiding van Veronique Lepoivre. De krampachtige handen die lijken terug te grijpen naar dat wat werd achtergelaten, zijn te zien in het werk van Els Van Loon. Die handen zijn overigens toch niet zelden in staat tot creativiteit en kunstige arbeid, zoals in de doeken gemaakt door vluchtelingenvrouwen in samenwerking met Sanne De Wolf in het project Salon des refugées.
Lutgard Wittocx heeft hun innerlijke kracht en kwetsbaarheid in plexi-werken uitgedrukt. De tranen van verdriet vind je terug in het delicate werk van Erwin Geeraerts.
 
Zo hebben al die mensen hun verhaal: dat verhaal wordt gesuggereerd door de etsen van Gerry De Weerdt. Dat verhaal is meestal ingewikkeld, zoals uitgedrukt door Maryam Salamat in ‘alles is ingewikkeld’. Ook Rudy De Graef schetste zo’n vluchtverhaal dat hij van zowel Vlaamse als Arabische tekst voorziet.
 
Dat verhaal eindigt helaas niet zelden in hopeloosheid zoals de aardewerken koppen van Maria Luyten die uitzichtloos de blik op oneindig richten. Dezelfde uitzichtloze blik vinden we terug in het schilderij van Riet Verhelst.
 
De cartoons van Jaza Ibrahim drijven ironisch de spot met de kleinmenselijkheid die aan de basis ligt van al die onderliggende conflicten.
 
 
Ik dank van harte –mede in naam van alle stuurgroepleden van KUMESA- alle medewerkende kunstenaars voor hun bijdrage aan deze toch wel pakkende tentoonstelling.
 
Ook deze tentoonstelling kende zijn eigen reisweg. Die begon ruim een jaar geleden en het reisdoel is bereikt dankzij de inzet van de volhardende en blijvend enthousiaste gidsen, de curatoren Riet Verhelst en Rudy De Graef. Mag ik vragen hen en de kunstenaars te feliciteren en te bedanken met een daverend applaus.
 
En dan zijn er de stille krachten, die absoluut onmisbaar zijn bij de praktische uitwerking van zo’n project. Heel veel gemeende dank aan Wim Rosiers, de man die graag foto’s trekt, maar niet graag zelf in beeld komt. Van harte dank, Wim, voor jouw onbaatzuchtige inzet !
 
Voor de muzikale omlijsting hebben we zowel bij de opening als bij de finissage beroep kunnen doen op de virtuoze inbreng van Cornelia Zambila en Juan Albarracin.
 
Tenslotte ook dank aan kunstenares en eigenares Katleen Vinck dat deze tentoonstelling kon doorgaan in deze bijzonder geschikte locatie.
 
Voor de milde sponsoring van dit project danken we van harte de beide humanistische organisaties en iedereen die heeft meegewerkt aan het benefietconcert met Veronica Joris en Joost Gils en Zambilla en Juan.
 
Riet, Rudy, beste stuurgroepleden, beste kunstenaars, beste aanwezigen, ik ben heel blij dat dit project eens te meer uiting heeft gegeven aan de geest waarin we met KUMESA zijn begonnen. Ik ben een fiere voorzitter en ben ervan overtuigd dat er nog mooie dingen gaan volgen.
 
 

Enkele sfeerbeelden van de werking in de school De Evenaar en Sint Henricus genomen door fotograaf Wim Rosiers.